به گزارش مشرق، دعا درخواستی است که خداوند در کتاب خود بندگان را به آن فرمان داده و تشویق به خواندن و درخواست از خود کرده است، چنان که می‌فرماید: «مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم»(1) و پیامبر اکرم(ص) فرمود: «دعا سلاح مؤمن است»(2) و این همه تأکید از آن جهت است که حال دعا و ذکر، نزدیک‌ترین حال بندگان به آفریدگارشان بوده و با دعا حجاب‌ها از میان بنده و خدایش برداشته می‌شود.
در زمان حکومت صفوی و آرامش یافتن شیعه از آزارها و فشارهای مخالفان، علمای بزرگ شروع به تقویت فرهنگ شیعی پرداختند
این تأکیدات به همراه اشاراتی که نسبت به آداب و شرایط دعا بود، مسلمانان را بر آن داشت که از زمان پیامبر اکرم(ص) به یادگیری دعاهای صحیح و آداب و شرایط آن ها همت گمارند و این تلاش‌ها در زمان ائمه اطهار(ع) نیز ادامه داشت و آن بزرگواران در کنار تربیت شیعیان از جهت مختلف دعاهایی با مضامین عالی نیز به آنان تعلیم و تلاش کردند تا رابطه معنوی شیعیان با خداوند متعال از این طریق تقویت شود و شیعیان نیز با توجه به آموزه‌های پیشوایان الهی به ضبط و حفظ و نگارش دعاها، اهمیت فراوان دادند و کم‌کم با اضافه شدن زیارات و آداب شرعی دیگر که همگی روح آدمی را تلطیف کرده و رابطه‌اش را با خدای متعال تقویت می‌کردند.
مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم در رابطه با روند نگارش دعا از صدر اسلام تا کنون می‌نویسد: کتاب‌هایی توسط اصحاب ائمه اطهار(ع) در این زمینه‌ها نگاشته شد و این حرکت الهی در دوره غیبت نیز توسط عالمان بزرگی چون شیخ کلینی کتاب «الدعاء» ابن قولویه «کامل الزیارات»، شیخ صدوق کتاب «الدعا و المزار»، شیخ مفید کتاب «المزار» و شیخ طوسی «مصباح المتهجد»، کراجکی «روضة العابدین» رحمة الله علیهم اجمعین و... ادامه پیدا کرد و توسط سید بن طاووس(ره) به اوج خود رسید، به گونه‌ای که ایشان 17 جلد کتاب در این زمینه تألیف کرد که مهم‌ترین آنها «الاقبال» و «جمال الاسبوع» است و البته این مسیر همچنان توسط عالمان بعدی ادامه پیدا کرد تا اینکه در زمان حکومت صفوی و آرامش یافتن شیعه از آزارها و فشارهای مخالفان، علمای بزرگ شروع به تقویت فرهنگ شیعی پرداختند.
در کنار کارهای علمی عمیق و دقیق، شروع به نگارش کتاب‌هایی به زبان فارسی و برای استفاده عموم کردند، هر چند آثار دعایی در این دوره کم نیستند، ولی مرحوم علامه مجلسی نقش برجسته‌ای در این زمینه داشت و در کنار نگارش کتاب‌های فارسی در زمینه‌های مختلف مانند عقاید «حق الیقین»، زندگی چهارده معصوم «جلاء العیون» و آداب شرعی «حلیة المتقین» کتابی را نیز در زمینه مستحبات و ادعیه به نام «زادالمعاد» تألیف کرد(3) و این حرکت بعد از ایشان نیز ادامه پیدا کرد.
همچنان که در دوره اخیر مهم‌ترین کتاب در این زمینه یعنی کتاب مفاتیح الجنان توسط حاج شیخ عباس قمی(ره) نگاشته شد و به گونه‌ای فراگیر شد که امروزه در هر خانه‌ای در کنار قرآن این کتاب یا گزیده‌ای از آن وجود دارد، علاوه بر این به زبان‌های دیگر نیز ترجمه شده است.
می‌خواهم منتخبی از اعمال سال و فضایل ایام و لیالی شریفه و اعمال آنها را که به اسانید صحیحه و معتبر وارد شده است در این رساله ایراد نمایم که عامه خلق از برکات آن محروم نباشد
کتاب «زادالمعاد» همچنان که بیان شد این کتاب به زبان فارسی نگاشته شده (البته دعاها بدون ترجمه است) و مرحوم علامه مجلسی در مقدمه آن می فرماید: «می‌خواهم منتخبی از اعمال سال و فضایل ایام و لیالی شریفه و اعمال آنها را که به اسانید صحیحه و معتبر وارد شده است در این رساله ایراد نمایم که عامه خلق از برکات آن محروم نباشد»(4)، علامه مجلسی این کتاب را در 14 باب و یک خاتمه تنظیم کرده‌اند و هر بابی هم مشتمل بر چند فصل است.
به خاطر اهمیت و جایگاه عالی این کتاب عالمان توجه ویژه‌ای به آن داشته‌اند و کتاب‌هایی تحت عنوان منتخب زاد المعاد به رشته تحریر درآورده‌اند و بعضی هم آن را به زبان عربی ترجمه کرده‌اند، متأسفانه گذر زمان گرد کهنگی بر این کتاب نشانده است و به خصوص با مطرح شدن کتاب مفاتیح الجنان جز آگاهان و دانشمندان به آن مراجعه نمی‌کنند و به همین خاطر کمتر توسط ناشران مورد توجه قرار می‌گیرد، آخرین چاپ‌های این کتاب طبق تحقیقی که انجام شد عبارتند از:
1. چاپ انتشارات سعدی، تهران، 1381ش، با مقدمه عقیل طباطبایی، و تصحیح محمدمهدی بلادی و منصور ابوئی.
2. چاپ انتشارات افق فردا، قم، 1381ش، با تعلیق علاء‌الدین، اعلمی.
3. چاپ انتشارات اسلامیه، تهران، 1379ش، چاپ دهم، 1386ش.
*پی‌نوشت‌ها:
1. غافر : 60.
2. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1365ش، ج2، ص468، ح1.
3. ر.ک: طهرانی، آقا بزرگ، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، بیروت، دارالاضواء، چاپ دوم، بی تا، ج8، ص172ـ180. امین، سید محسن، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، بی تا، ج1، ص158ـ159.
4. سایت کتابخانه ملی ایران (www.mlai.ir) عنوان زادالمعاد.
در زمان حکومت صفوی و آرامش یافتن شیعه از آزارها و فشارهای مخالفان، علمای بزرگ شروع به تقویت فرهنگ شیعی پرداختند
این تأکیدات به همراه اشاراتی که نسبت به آداب و شرایط دعا بود، مسلمانان را بر آن داشت که از زمان پیامبر اکرم(ص) به یادگیری دعاهای صحیح و آداب و شرایط آن ها همت گمارند و این تلاش‌ها در زمان ائمه اطهار(ع) نیز ادامه داشت و آن بزرگواران در کنار تربیت شیعیان از جهت مختلف دعاهایی با مضامین عالی نیز به آنان تعلیم و تلاش کردند تا رابطه معنوی شیعیان با خداوند متعال از این طریق تقویت شود و شیعیان نیز با توجه به آموزه‌های پیشوایان الهی به ضبط و حفظ و نگارش دعاها، اهمیت فراوان دادند و کم‌کم با اضافه شدن زیارات و آداب شرعی دیگر که همگی روح آدمی را تلطیف کرده و رابطه‌اش را با خدای متعال تقویت می‌کردند.
مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم در رابطه با روند نگارش دعا از صدر اسلام تا کنون می‌نویسد: کتاب‌هایی توسط اصحاب ائمه اطهار(ع) در این زمینه‌ها نگاشته شد و این حرکت الهی در دوره غیبت نیز توسط عالمان بزرگی چون شیخ کلینی کتاب «الدعاء» ابن قولویه «کامل الزیارات»، شیخ صدوق کتاب «الدعا و المزار»، شیخ مفید کتاب «المزار» و شیخ طوسی «مصباح المتهجد»، کراجکی «روضة العابدین» رحمة الله علیهم اجمعین و... ادامه پیدا کرد و توسط سید بن طاووس(ره) به اوج خود رسید، به گونه‌ای که ایشان 17 جلد کتاب در این زمینه تألیف کرد که مهم‌ترین آنها «الاقبال» و «جمال الاسبوع» است و البته این مسیر همچنان توسط عالمان بعدی ادامه پیدا کرد تا اینکه در زمان حکومت صفوی و آرامش یافتن شیعه از آزارها و فشارهای مخالفان، علمای بزرگ شروع به تقویت فرهنگ شیعی پرداختند.
در کنار کارهای علمی عمیق و دقیق، شروع به نگارش کتاب‌هایی به زبان فارسی و برای استفاده عموم کردند، هر چند آثار دعایی در این دوره کم نیستند، ولی مرحوم علامه مجلسی نقش برجسته‌ای در این زمینه داشت و در کنار نگارش کتاب‌های فارسی در زمینه‌های مختلف مانند عقاید «حق الیقین»، زندگی چهارده معصوم «جلاء العیون» و آداب شرعی «حلیة المتقین» کتابی را نیز در زمینه مستحبات و ادعیه به نام «زادالمعاد» تألیف کرد(3) و این حرکت بعد از ایشان نیز ادامه پیدا کرد.
همچنان که در دوره اخیر مهم‌ترین کتاب در این زمینه یعنی کتاب مفاتیح الجنان توسط حاج شیخ عباس قمی(ره) نگاشته شد و به گونه‌ای فراگیر شد که امروزه در هر خانه‌ای در کنار قرآن این کتاب یا گزیده‌ای از آن وجود دارد، علاوه بر این به زبان‌های دیگر نیز ترجمه شده است.
می‌خواهم منتخبی از اعمال سال و فضایل ایام و لیالی شریفه و اعمال آنها را که به اسانید صحیحه و معتبر وارد شده است در این رساله ایراد نمایم که عامه خلق از برکات آن محروم نباشد
کتاب «زادالمعاد» همچنان که بیان شد این کتاب به زبان فارسی نگاشته شده (البته دعاها بدون ترجمه است) و مرحوم علامه مجلسی در مقدمه آن می فرماید: «می‌خواهم منتخبی از اعمال سال و فضایل ایام و لیالی شریفه و اعمال آنها را که به اسانید صحیحه و معتبر وارد شده است در این رساله ایراد نمایم که عامه خلق از برکات آن محروم نباشد»(4)، علامه مجلسی این کتاب را در 14 باب و یک خاتمه تنظیم کرده‌اند و هر بابی هم مشتمل بر چند فصل است.
به خاطر اهمیت و جایگاه عالی این کتاب عالمان توجه ویژه‌ای به آن داشته‌اند و کتاب‌هایی تحت عنوان منتخب زاد المعاد به رشته تحریر درآورده‌اند و بعضی هم آن را به زبان عربی ترجمه کرده‌اند، متأسفانه گذر زمان گرد کهنگی بر این کتاب نشانده است و به خصوص با مطرح شدن کتاب مفاتیح الجنان جز آگاهان و دانشمندان به آن مراجعه نمی‌کنند و به همین خاطر کمتر توسط ناشران مورد توجه قرار می‌گیرد، آخرین چاپ‌های این کتاب طبق تحقیقی که انجام شد عبارتند از:
1. چاپ انتشارات سعدی، تهران، 1381ش، با مقدمه عقیل طباطبایی، و تصحیح محمدمهدی بلادی و منصور ابوئی.
2. چاپ انتشارات افق فردا، قم، 1381ش، با تعلیق علاء‌الدین، اعلمی.
3. چاپ انتشارات اسلامیه، تهران، 1379ش، چاپ دهم، 1386ش.
*پی‌نوشت‌ها:
1. غافر : 60.
2. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1365ش، ج2، ص468، ح1.
3. ر.ک: طهرانی، آقا بزرگ، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، بیروت، دارالاضواء، چاپ دوم، بی تا، ج8، ص172ـ180. امین، سید محسن، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، بی تا، ج1، ص158ـ159.
4. سایت کتابخانه ملی ایران (www.mlai.ir) عنوان زادالمعاد.
